~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
σελίδες της εφημερίδας "Αρκαδικό Βήμα" συντάκτες: Αγαθή Γρίβα-Αλεξοπούλου, Πάνος Αϊβαλής, Πόπη Βερνάρδου, Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη,
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Buchhandel Bowker Electre Informazioni Editoriali Micronet Nielsen Book Data

~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~

yfos

yfos
"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν' ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

Τετάρτη 29 Απριλίου 2015

Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ Η ΚΛΕΦΤΡΑ του ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΟΥΑΛΙΑΜΣ, από τις εκδόσεις Ψυχογιός

Ηλικία : 9-11,12-13

Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ Η ΚΛΕΦΤΡΑ
του ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΟΥΑΛΙΑΜΣ
Σελίδες : 232
Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2015


Ο Μπεν βαριέται απίστευτα καθώς κάθε Παρασκευή είναι αναγκασμένος να μένει στο σπίτι της γιαγιάς του∙ η τηλεόρασή της δε λειτουργεί και το μόνο που της αρέσει να κάνει είναι να παίζει Σκραμπλ και να τρώει λαχανόσουπα. Σύντομα, όμως, ο Μπεν ανακαλύπτει πράγματα που αλλάζουν την εικόνα του γι’ αυτή. Η γιαγιά του του αποκαλύπτει ότι ήταν κλέφτρα κοσμημάτων παγκόσμιου βεληνεκούς και ότι όνειρό της ήταν να κλέψει τα Κοσμήματα του Στέμματος. Ο Μπεν πείθει τη γιαγιά του να το κάνουν μαζί. Και τότε αρχίζει η περιπέτεια… 
Μια ιστορία για την προκατάληψη και την αποδοχή, γραμμένη με τον σπιρτόζικο και συνάμα συγκινητικό τρόπο του Ντέιβιντ Ουάλιαμς.

~~~~~~~~~~~~~

Ο πολυτάλαντος ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΟΥΑΛΙΑΜΣ –ηθοποιός, σεναριογράφος και κωμικός– είναι ένας από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς παιδικών βιβλίων στη Βρετανία. Οι στατιστικές λένε ότι πουλιούνται κατά μέσο όρο περίπου 20.000 αντίτυπα των βιβλίων του κάθε εβδομάδα. Τα έργα του έχουν πουλήσει πάνω από 3,8 εκατομμύρια αντίτυπα μόνο στη Βρετανία, ενώ έχουν μεταφραστεί σε 41 γλώσσες, και δικαίως ο Ουάλιαμς αποκαλείται ο «νέος Ρόαλντ Νταλ». Το βιβλίο του Ο ΚΥΡΙΟΣ ΒΡΟΜΥΛΟΣ ήταν υποψήφιο για το Blue Peter Best Book of the Decade, για το Roald Dahl Funny Prize 2010 και για το Galaxy Children’s Book Award 2010, ενώ έχει γυριστεί τηλεταινία, όπως και το βιβλίο Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ Η ΚΛΕΦΤΡΑ.

Παρασκευή 17 Απριλίου 2015

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, δημιουργός των αριστουργημάτων «100 χρόνια μοναξιάς» και «Ο Ερωτας στα χρόνια της χολέρας»




ΕΝΑΣ χρόνος συμπληρώνεται σήμερα 17 Απριλίου από τη μέρα που έφυγε από τη ζωή [17-4-2014] σε ηλικία 87 ετών, ο συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, δημιουργός των αριστουργημάτων «100 χρόνια μοναξιάς» και «Ο Ερωτας στα χρόνια της χολέρας» 

Συγγραφέας πολυγραφότατος και πολιτικοποιημένος, ένθερμος υποστηρικτής της Κουβανικής Επανάστασης, γεννήθηκε στις 6 Μάρτη 1928 στο χωριό Αρακατάκα της Κολομβίας. Το 1947 ξεκίνησε να σπουδάζει Νομική και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε σε εφημερίδα το πρώτο του διήγημα, «Η Τρίτη Παραίτηση». Το 1948 μετακόμισε στην Καρταχένα των Δυτικών Ινδιών και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία σε εφημερίδες και περιοδικά. Στη συνέχεια, συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά και εφημερίδες στην Αμερική και την Ευρώπη.
Το 1960 ζητά πολιτικό άσυλο στο Μεξικό όπου κι έμεινε. Επί μία δεκαπενταετία (την περίοδο 1967 - 1986), όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, είχε γίνει στόχος των μυστικών υπηρεσιών της χώρας. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελ Ουνιβερσάλ», οι πράκτορες έδιναν αναφορές για τις συναντήσεις του συγγραφέα με ηγέτες λατινοαμερικανικών και ευρωπαϊκών κρατών. Κύριο «ενδιαφέρον» τους ήταν οι σχέσεις του Μάρκες με κομμουνιστές και ιδιαίτερα η φιλία του με τον Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος είχε γράψει για τον Μάρκες: «Ενας άνθρωπος με απέραντο ταλέντο και τη γενναιοδωρία ενός παιδιού, ένας άνθρωπος για το αύριο. Η λογοτεχνία του είναι απόδειξη της ευαισθησίας του και του γεγονότος ότι ποτέ δεν εγκατέλειψε τις ρίζες του, τη λατινοαμερικάνικη έμπνευσή του, την πίστη του στην αλήθεια».
Οι ΗΠΑ είχαν απαγορεύσει στον Μάρκες την είσοδό του στη χώρα για μια δεκαετία, γιατί δεν του συγχωρούσαν το ότι συνέβαλε να ιδρυθεί το γραφείο του επίσημου πρακτορείου ειδήσεων της Κούβας στη Νέα Υόρκη, ενώ η Ουάσιγκτον τον κατηγορούσε πως χρηματοδοτούσε αριστερούς αντάρτες στην πατρίδα του.
Μάλιστα, το 1982, όταν ο Μάρκες πήρε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, οι χαφιέδες σε αναφορά τους τον χαρακτήρισαν «πράκτορα της κουβανικής προπαγάνδας», επειδή πρόσφερε τα δικαιώματα του έργου του «Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» στην κυβέρνηση της Κούβας.
Το 1967 κυκλοφόρησε το έργο «Εκατό Χρόνια Μοναξιά», μυθιστόρημα που αποκόμισε αμέσως τις θετικότερες κριτικές και κέρδισε το αναγνωστικό κοινό, καθιερώνοντας, έτσι, τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ως έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας.
Στο τεράστιο έργο του, που το 1982 τού χάρισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, συμπεριλαμβάνονται και τα μυθιστορήματα: «Το Φθινόπωρο του Πατριάρχη», «Χρονικό Ενός Προαναγγελθέντος Θανάτου», «Ο Ερωτας στα Χρόνια της Χολέρας», «Δώδεκα Διηγήματα Περιπλανώμενα» και «Περί Ερωτος και Αλλων Δαιμονίων». Επίσης, έγραψε άρθρα σε περιοδικά, βιβλία με διηγήματα και κινηματογραφικά σενάρια.
Οι δυο του πατρίδες, Κολομβία και Μεξικό, τον αποχαιρέτησαν με μία κοινή τελετή στο Μέγαρο των Καλών Τεχνών στην πόλη του Μεξικού, παρουσία της οικογένειάς του, των Προέδρων των δύο χωρών και μεγάλου πλήθους που είχε παρελάσει τις προηγούμενες τέσσερις ώρες μπροστά από το βάθρο όπου είχε τοποθετηθεί η τεφροδόχος στολισμένη με κίτρινα τριαντάφυλλα.

ΓΚΑΜΠΡΙΕΛ ΓΚΑΡΣΙΑ ΜΑΡΚΕΣ
Άφησε μια εμβληματική λογοτεχνική κληρονομιά.
Στο δυσανάλογο με τον όγκο του έργου του μικρό ετούτο αφιέρωμα θα γίνει προσπάθεια μιας αρχικής προσέγγισης.

Λογοτεχνία και Ιστορία

Συνήθως, η λογοτεχνική δημιουργία του Μάρκες διαιρείται σε δύο περιόδους: Αυτήν που προηγήθηκε του έργου που τον καθιέρωσε παγκοσμίως, το πασίγνωστο «100 Χρόνια Μοναξιάς» και την μετά απ' αυτό. Τα έργα που προηγήθηκαν μοιάζουν με προετοιμασία στο μνημειώδες αυτό μυθιστόρημα με την έννοια, ότι κάποια πρόσωπα, τόποι, γεγονότα, αντιλήψεις, που μπαίνουν σαν συστατικά στοιχεία στο «100 Χρόνια Μοναξιάς», απαντώνται εν μέρει σε προηγούμενα έργα του, όπως ο κεντρικός τόπος, το χωριό Μακόντο. Που δεν πάει να πει ότι πρόκειται απλώς για δοκιμές. Αντίθετα, πρόκειται για άρτια λογοτεχνικά έργα, που ωστόσο μαρτυρούν την αναζήτηση μιας μεγαλύτερης σύνθεσης. Σαν κόκκινο νήμα περνάει από το έργο του Μάρκες η παρουσία της δικτατορίας. Η βασανιστική παρουσία συνεχών πραξικοπημάτων και δικτατορικών καθεστώτων στη Λατινική Αμερική βρίσκει την αντανάκλασή της στα έργα του. Βασανισμένα μυαλά οι συγγραφείς της μαρτυρικής αυτής ηπείρου. Υπάρχουν οι λόγοι. 
Ο Μάρκες, στην ομιλία του με αφορμή το βραβείο Νόμπελ, που του απονεμήθηκε το 1982, θα εκφράσει ένα χαρακτηριστικό παράπονο απέναντι στην παλαιά ήπειρο, μιλώντας στην αίθουσα απονομής στη νορβηγική πρωτεύουσα για την ουσία της «μοναξιάς της Λατινικής Αμερικής»: «Η ερμηνεία της δικής μας πραγματικότητας με ξένα σχήματα συμβάλλει μονάχα στο να μας κάνει κάθε φορά πιο άγνωστους, κάθε φορά λιγότερο ελεύθερους, κάθε φορά πιο μοναχικούς. Ισως η αξιοσέβαστη Ευρώπη θα μας καταλάβαινε καλύτερα, αν προσπαθούσε να μας βλέπει στο δικό της παρελθόν», θίγοντας το θέμα του σεβασμού για την ταυτότητα, κραυγή πόνου που ακούγεται συχνά από τον πρώην (και νυν) αποικιοκρατούμενο κόσμο. 
Λίγο παρακάτω θα αναρωτηθεί: «Γιατί την πρωτοτυπία που μας αναγνωρίζετε χωρίς επιφυλάξεις στη λογοτεχνία, μας την αρνιέστε με κάθε είδος καχυποψιών στις τόσο δύσκολές μας προσπάθειες της κοινωνικής αλλαγής;». Αλλά και τα ακόλουθα λόγια στο «Ο συνταγματάρχης δεν έχει κανέναν να του γράψει» είναι χαρακτηριστικά για το «παράπονο» από τους Ευρωπαίους: «Για τους Ευρωπαίους η Αμερική του Νότου είναι ένας άντρας με μουστάκια, κιθάρα και ένα ρεβόλβερ - είπε ο γιατρός γελώντας πάνω από την εφημερίδα. Δεν καταλαβαίνουν το πρόβλημα».Το έργο του είναι γεμάτο από συνταγματάρχες, στρατηγούς κι άλλους στρατιωτικούς. 
Μην ξεχνάμε ότι η κυρίως ισπανική κατάκτηση της Νότιας Αμερικής δεν έφερε ποτέ μια καπιταλιστική ανάπτυξη τύπου Βόρειας Αμερικής, αλλά εγκατέστησε εκεί προπαντός φεουδαρχικές σχέσεις, καθολικισμό, στρατοκρατίες, μεσαιωνισμό. Το βάσανο και η καταπίεση της απόλυτης εξουσίας, παρούσα σε όλο το έργο του Μάρκες, βρίσκει το αποκορύφωμά του στο «Φθινόπωρο του Πατριάρχη», σπουδαία συμβολή στην πλούσια παραγωγή του λεγόμενου «μυθιστορήματος της δικτατορίας», στο οποίο άλλοι μεγάλοι δημιουργοί είχαν προηγηθεί (όπως ο Καρπεντιέρ από την Κούβα, ο Αστούριας από τη Γουατεμάλα και ο Ρόα Μπάστος από την Παραγουάη). Με την έννοια αυτή το «Φθινόπωρο του Πατριάρχη» αποτελεί σημαντική συμβολή στην ιστορικο-πολιτική έρευνα στην νοτιοαμερικανική ήπειρο. Επίσης, δείχνει πως το έργο του Μάρκες συνυφαίνεται στενά με την κοινωνική πραγματικότητα του κόσμου του, παρά τις μαγικές αποδράσεις, με τις οποίες καθιέρωσε την έννοια του μαγικού ρεαλισμού. Ακριβώς, όμως, αυτά τα μη ρεαλιστικά στοιχεία απογειώνουν την πραγματικότητα αυτή, κάνοντάς την οικουμενική και άχρονη. 
Ο δικτάτορας στο «Το φθινόπωρο....» έχει μια ηλικία, που κυμαίνεται ανάμεσα στα «107 και τα 232 χρόνια». Δεν το ξέρει ούτε ο ίδιος. Κι εμείς δεν ξέρουμε καν μήπως έχει πεθάνει και αντικατασταθεί από άλλο δικτάτορα, από άλλον απόλυτο εξουσιαστή με το ίδιο όνομα. Οι αρχές χειραγωγούν τα πάντα, ακόμα και τον ιστορικό χρόνο, καλλιεργώντας στους υπηκόους την αίσθηση της αιωνιότητας της δικτατορικής εξουσίας, κάτω από την οποία στενάζουν. Ο Μάρκες έζησε από την αρχή της συγγραφικής του σταδιοδρομίας τη βία της κολομβιανής εξουσίας, ενάντια στην οποία είχε πάντα σταθερές απόψεις. Η αδιάλειπτη υποστήριξή του στην κουβανική επανάσταση σ' όλη του τη ζωή, όπως και η βαθιά φιλία του με τον Φιντέλ Κάστρο ήταν η αιτίες μιας μόνιμης πολεμικής εναντίον του.

Το μαγικό που είναι ρεαλιστικό

Στο έργο του Μάρκες υπάρχει μια διαπάλη του πραγματικού, του ρεαλιστικού, του λογικού με το μαγικό. Ενώ στην Ευρώπη ο διαφωτισμός, ο μαρξισμός, αλλά και ο επιστημονικός θετικισμός, ο καθένας με τον τρόπο του, αποτελούν μέτωπο κόντρα στον ανορθολογισμό του Μεσαίωνα, στη λογοτεχνική παράδοση της ισπανοφωνίας, η οποία στη Λατινική Αμερική ενσωμάτωσε στοιχεία του ιθαγενικού πληθυσμού, εμφανίζεται ο κόσμος της «μαγείας», ενισχυμένος επίσης από την αφρικανική κουλτούρα των μαύρων σκλάβων. Υπάρχουν στη Λατινική Αμερική συγγραφείς που «κλοτσούν» αυτό που ονομάζουν ευρωπαϊκό ορθολογισμό, τονίζοντας υπερβολικά τα μη ορθολογικά στοιχεία των μεικτών κουλτούρων τους. Από τις πλούσιες μεικτές κουλτούρες και τις εθνικές παραδόσεις του λεγόμενου «Νέου Κόσμου» πολλοί συγγραφείς αντλούν στοιχεία ενός μαγικού κόσμου, που, άλλωστε, πάντα επιβιώνει στις λαϊκές παραδόσεις, εξαιρετικά εξασθενισμένες στην ευρωπαϊκή κουλτούρα. Ο Μάρκες, στο «100 Χρόνια....» βάζει μια γυναίκα - την Ούρσουλα - να έχει δεσμούς με την πραγματικότητα, επισημαίνοντας την αντίθεση ανάμεσα στις αλχημιστικές δραστηριότητες και την πραγματική επιστήμη που είναι το στήριγμα της προόδου: «Εδώ πρέπει να σαπίσουμε ζωντανοί χωρίς να δεχθούμε τα οφέλη της επιστήμης», θα πει για το «νεκρό» χωριό, όπου ζουν οι πρωταγωνιστές.

Τα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία

Τα στοιχεία αυτά στον κόσμο του χωριού Μακόντο στο «100 Χρόνια Μοναξιάς» αντιπροσωπεύουν την κολομβιανή πραγματικότητα, ιδιαίτερα αυτή μετά την εξέγερση στην Μπογκοτά του 1948 που ακολούθησε τη δολοφονία του φιλελεύθερου πολιτικού Ελιέσερ Γκαϊτάν. Το κλίμα των βιαιοτήτων γίνεται σύνηθες στη χώρα. Με αφορμή τις εκλογές του 1958, ο Μάρκες σημειώνει: «Μετά από οχτώ χρόνια, εννέα μήνες και έντεκα μέρες χωρίς εκλογές, ο κολομβιανός λαός γυρίζει στις κάλπες για να αποκαταστήσει ένα κογκρέσο που είχε διαλυθεί στις 12 Νοεμβρίου του 1949 με εντολή του Μαριάνο Οσπίνα Πέρες, ενός προέδρου συντηρητικού, ο οποίος πριν ήταν ένας διακριτικός πολυεκατομμυριούχος. 
Αυτή η πράξη βίας εγκαινίασε στις τρεις και τριάντα πέντε ενός Σαββάτου μια περίοδο τριών διαδοχικών δικτατοριών, οι οποίες μέχρι τώρα κόστισαν στη χώρα 200.000 νεκρούς και την πιο σοβαρή οικονομική και κοινωνική αναστάτωση όλης της ιστορίας. Η ανελέητη ένοπλη δίωξη ενάντια στους φιλελεύθερους στρέβλωσε την εκλογική πραγματικότητα. Ο απολυταρχισμός του Ρόχας Πινίγια έθεσε τέρμα στις εκλογές» (στο «Cuando Era Feliz E Indocumentado», «Οταν ήμουν ευτυχισμένος και ανενημέρωτος», σελ. 96). Πάνω σ' αυτή την ιστορική βάση γράφτηκε τελικά το «100 Χρόνια μοναξιάς». Μέσω πολλών «λεπτομερειών» η βαριά σκιά της δικτατορίας πνίγει την ατμόσφαιρα στο Μακόντο. Ο συνταγματάρχης, στην αρχή, ντύνεται με επίσημη στολή για μια κηδεία: «Είναι ο πρώτος φυσικός θάνατος που είχαμε σε πολλά χρόνια», ενώ οι καμπάνες της εκκλησίας ανακοινώνουν την κινηματογραφική λογοκρισία, οι εφημερίδες βγάζουν τις εθνικές ειδήσεις από τις σελίδες τους και τις αφιερώνουν στις διεθνείς ειδήσεις. 
Μ' αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε ότι τα παραπάνω συμβαίνουν την εποχή της εθνικοποίησης της διώρυγας Σουέζ. Στην πορεία γίνεται πιο επαναστατική η συνείδηση του πρωταγωνιστή Μπουενδία, ο οποίος κατανοεί ότι το πολιτικό πρόβλημα είναι πρόβλημα όλης της ηπείρου. Μια αναφορά στην κουβανέζικη επανάσταση υπάρχει στην εξής φράση: «.....η πρώτη άμεση είδηση που έλαβε η Ούρσουλα απ' αυτόν, μερικά χρόνια από τότε που είχε φύγει, ήταν ένα γράμμα τσαλακωμένο και μουντζουρωμένο που της ήρθε από χέρι σε χέρι από το Σαντιάγο ντε Κούμπα».
Το Μακόντο γίνεται ζώνη εκβιομηχάνισης, άρα και κοινωνικής εξέγερσης και διαβάζουμε ότι δικαστές και γιατροί στηρίζουν το σύστημα της καταπίεσης, ο στρατός επεμβαίνει υπέρ της άρχουσας τάξης, ενώ οι εργάτες θέλουν τον ένοπλο αγώνα!

Η σχέση με τις χώρες του σοσιαλισμού

Ο Μάρκες επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ για πρώτη φορά τρεις μήνες πριν το λανσάρισμα του σπούτνικ. Μετά από πολλές εκπλήξεις, ο Μάρκες άρχισε να πείθεται ότι ο «Νέος Κόσμος» δεν ήταν πια η Αμερική, αλλά αυτή η χώρα των «22.400.000 τετραγωνικών μέτρων χωρίς ούτε μία διαφήμιση της κοκακόλα και όπου σχεδόν κανείς δεν ήξερε ποια ήταν η Μέριλιν Μόνρο», ενώ το μετρό ήταν «αποτελεσματικό, άνετο και πολύ φτηνό», όπως και οι επιβάτες του, οι οποίοι πάντα με το βιβλίο στο χέρι το μετέτρεπαν «στη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη του κόσμου». Σύμφωνα με τον Ισπανό δημοσιογράφο Ντανιέλ Ουτρίγια (στο: ANNCOL-Cultura, 27-4-14), ο κόσμος τον υποδέχθηκε με μεγάλο ενθουσιασμό, λουλούδια, σοκολάτες και ακόμα και μπουκάλια με σαμπάνια. Από τα αποφθέγματα του Μάρκες σχετικά με τις χώρες του σοσιαλισμού, μπορεί ο καθένας να κάνει μια επιλογή και να αποσιωπήσει ή να τονίσει ερμηνεύοντας τον Μάρκες σύμφωνα με ό,τι εξυπηρετεί την πολιτική θέση του καθενός και, έτσι, να δώσει μια «τάση» στις απόψεις του Μάρκες (όπως ο βιογράφος του Τζέραλντ Μάρτιν). Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει την τοποθέτησή του στο πλευρό της κοινωνικής προόδου με όλες τις συνέπειες.
Μια αγαπημένη ρήση του Μάρκες ήταν αυτή, που είναι και επιγραφή στην αυτοβιογραφία του: «Η ζωή δεν είναι αυτή που έζησε κανείς, αλλά αυτή που θυμάται και με ποιο τρόπο τη θυμάται κανείς για να την πει». Προσέγγιση μεταφυσική, θα λέγαμε, διότι η πραγματικότητα δεν είναι κάτι το υποκειμενικό, δεν είναι πάντα όπως τη βλέπουμε ή βιώνουμε. Ωστόσο, το ίδιο το έργο του Μάρκες αναιρεί κατά κάποιον τρόπο τα λόγια αυτά, αντανακλώντας ρεαλιστικά μαγικά τη ζωή και τις συγκρούσεις μιας ηπείρου.
Αννεκε ΙΩΑΝΝΑΤΟΥ
Πηγή:

Σάββατο 11 Απριλίου 2015

Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνος στις Βάσσες της Φιγαλίας

Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλίας (παλιά φωτογραφία, πριν από τις αναστυλωτικές εργασίες).


Ένας αξιοσημείωτος ναός, για το μέγεθος, την ποιότητα κατασκευής και την πρωτοτυπία του σχεδιασμού, χτίστηκε το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. σε μια δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή της Πελοποννήσου, στη νοτιοδυτική Αρκαδία (σήμερα ανήκει διοικητικά στον Νομό Μεσσηνίας), στην τοποθεσία Βάσσαι (η λέξη σημαίνει "δασωμένα φαράγγια") κοντά στην αρχαία πόλη Φιγαλία (εικ. 220). Ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Επικούριο Απόλλωνα και, σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, που μας μεταφέρει μια τοπική παράδοση, τον είχε κατασκευάσει ο περίφημος Αθηναίος αρχιτέκτονας Ικτίνος στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου (Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις8.41.7-9):
«Η Φιγαλία κλείνεται γύρω γύρω από βουνά, αριστερά από το λεγόμενο Κωτίλιο και δεξιά από το Ελάιον όρος που υψώνεται μπροστά της· το Κωτίλιο απέχει σαράντα περίπου στάδια από την πόλη. Στο Κωτίλιο υπάρχει μια τοποθεσία με το όνομα Βάσσαι και ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνα, μαρμάρινος ο ίδιος και η στέγη του. Από όλους τους ναούς της Πελοποννήσου, ύστερα από τον ναό της Τεγέας, αυτός πρέπει να πάρει την πρώτη θέση για την ομορφιά του μαρμάρου και την αρμονία των αναλογιών. Το προσωνύμιο δόθηκε στον Απόλλωνα γιατί ήρθε ἐπίκουρος σε μια αρρώστια επιδημική, όπως και οι Αθηναίοι τον ονόμασανἀλεξίκακον γιατί και από αυτούς απομάκρυνε την αρρώστια. Έφερε και στους Φιγαλείς τη σωτηρία κατά τη διάρκεια του πολέμου ανάμεσα στους Πελοποννησίους και τους Αθηναίους και όχι σε κάποιαν άλλη περίσταση. Απόδειξη είναι τα δύο προσωνύμια του Απόλλωνα, που έχουν παρόμοια σημασία, και το ότι αρχιτέκτονας του ναού της Φιγαλίας υπήρξε ο Ικτίνος, σύγχρονος με τον Περικλή και αρχιτέκτονας επίσης του λεγόμενου Παρθενώνα της Αθήνας. Ανέφερα ήδη πως το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα βρίσκεται στην αγορά της Μεγαλόπολης.» (Μτφρ. Ν. Παπαχατζή με τροποποιήσεις)


Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στη Φιγαλία παρουσιάζει αξιοπρόσεκτες ιδιομορφίες. Αντίθετα με τους περισσότερους αρχαίους ελληνικούς ναούς, που είναι προσανατολισμένοι από την ανατολή στη δύση, έχει προσανατολισμό από βορρά προς νότο (εικ. 221 πάνω). Ο λόγος για την απόκλιση αυτή παραμένει άγνωστος. Η κάτοψη είναι μακρόστενη, με έξι κίονες στις στενές και δεκαπέντε στις μακριές πλευρές (αντί για δεκατρείς που είναι το συνηθισμένο στον 5ο αιώνα π.Χ.). Αυτό το αρχαϊκό σχήμα επιβλήθηκε πιθανότατα για θρησκευτικούς λόγους: πρέπει να σημειώσουμε ότι οι εξωτερικές αναλογίες του ναού είναι ίδιες με του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς, σμικρυμένες κατά το ένα τρίτο. Από την άλλη πλευρά, οι στοές με βάθος δύο μετακιόνια διαστήματα στις προσόψεις και ο βαθύς πρόναος θυμίζουν τους ναούς του «αρχιτέκτονα του Θησείου». Αλλά η σπουδαιότερη πρωτοτυπία του ναού του Επικουρίου Απόλλωνα είναι η διαμόρφωση του εσωτερικού του σηκού με πέντε εγκάρσιους τοίχους, που πατούν σε ελαφρώς υπερυψωμένο δάπεδο, απολήγουν σε ιωνικούς κίονες και δημιουργούν τέσσερις ορθογώνιες κόγχες σε κάθε πλευρά. Στο βάθος του σηκού, απέναντι από την είσοδο, στον άξονα της εισόδου, υψώνεται ένας κίονας που επιστέφεται με κορινθιακό κιονόκρανο, το οποίο έχει φύλλα άκανθας αντί για τους έλικες του ιωνικού (εικ. 221). Αυτό είναι το παλαιότερο δείγμα κορινθιακού κιονοκράνου που μας έχει σωθεί. Οι εγκάρσιοι τοίχοι που απολήγουν σε ιωνικούς κίονες και ο κίονας στο βάθος με το κορινθιακό κιονόκρανο ορίζουν έναν χώρο σε σχήμα Π και στηρίζουν μια ζωφόρο με ανάγλυφες παραστάσεις, που εικονίζουν από τη μία πλευρά τη θεσσαλική Κενταυρομαχία (εικ. 222-κάτω) και από την άλλη την αττική Αμαζονομαχία (εικ. 223), θέματα που τα συναντήσαμε και στον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα. Πίσω από τον χώρο αυτό ανοίγεται ένας μικρότερος με ξεχωριστή είσοδο στην ανατολική πλευρά, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ἄδυτον


Παρά την επιμελημένη κατασκευή και τις αρχιτεκτονικές καινοτομίες που αναφέραμε, η πληροφορία του Παυσανία ότι ο ναός ήταν έργο του Ικτίνου δεν έγινε ανεπιφύλακτα δεκτή από τους αρχαιολόγους. Ο λόγος είναι ότι υπάρχουν ενδείξεις πως το αρχικό σχέδιο δεν εφαρμόστηκε πιστά. Η μελέτη των αρχιτεκτονικών μελών και ειδικά των πλακών της ζωφόρου έδειξε ότι το αρχικό σχέδιο τροποποιήθηκε, και μάλιστα όταν οι εργασίες για την κατασκευή του ναού βρίσκονταν ήδη σε προχωρημένο στάδιο. Δεν αποκλείεται ο αρχικός σχεδιασμός του ιδιόμορφου αυτού ναού να οφείλεται πράγματι στον Ικτίνο, καθώς ορισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία του προδίδουν αναμφισβήτητα αττική επίδραση.
_______________________

Ειδήσεις