~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
σελίδες της εφημερίδας "Αρκαδικό Βήμα" συντάκτες: Αγαθή Γρίβα-Αλεξοπούλου, Πάνος Αϊβαλής, Πόπη Βερνάρδου, Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη,
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Buchhandel Bowker Electre Informazioni Editoriali Micronet Nielsen Book Data

~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~

yfos

yfos
"O άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν' ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό...". Γκαίτε.

Τετάρτη 15 Ιουνίου 2016

ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ Γ. ΒΑΦΟΠΟΥΛΟ με αφορμή τα 20 χρόνια από τον θάνατό του



«ΑΡΚΕΙ ΜΙΑΝ ΑΝΑΜΝΗΣΗ…»


Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης, Κεντρική Εξέδρα του Φεστιβάλ, Νέα Παραλία θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 17 Ιουνίου, τιμητική εκδήλωση στον ποιητή Γ. Βαφόπουλο, με αφορμή τα 20 χρόνια από τον θάνατό του, με τίτλο «Αρκεί μιαν Ανάμνηση»*.

Μιλούν Σμαράγδα Παπαδοπούλου Μανταδάκη
Καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Ο Γ. Θ. Βαφόπουλος και η Παρακαταθήκη του

Ελένη Καρασαββίδου διδ Λογοτεχνίας ΑΠΘ
Θραύσματα της Τοπικής μας Ιστορίας στις Σελίδες Αυτοβιογραφίας του Γ.Θ. Βαφόπουλου

Βιντεο/Προβολή Μελοποιημένων Ποιημάτων του Ποιητή
Συντονίζει /Επιμελείται: Ελένη Καρασαββίδου
* Στίχος του Ποιητή από τους Εφήμερους Έρωτες

~~~
Ο Γιώργος Βαφόπουλος (1903-1996), ποιητής, πεζογράφος και δοκιμιογράφος, συνέδεσε το τη ζωή και το έργο του με τη λογοτεχνική σκηνή και την πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης.
Συμμετείχε στην έκδοση του δημοτικιστικού περιοδικού Μακεδονικά Γράμματα (Ιανουάριος-Απρίλιος 1924) και στη συντακτική ομάδα των πρωτοποριακών Μακεδονικών Ημερών (1932-1953). Το 1939 ίδρυσε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκη, στην οποία εργάστηκε επί δεκαετίες.
Στη δεκαετία του 1980 διέθεσε την περιουσία του για τη σύσταση πνευματικού κέντρου με σκοπό τη διοργάνωση εκδηλώσεων λόγου, θεατρικών και μουσικών παραστάσεων, εικαστικών εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Τρίτη 7 Ιουνίου 2016

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ : ΚΑΙ ΠΑΛΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ



Στο βιβλίο της ιστορίας της Δ΄Δημοτικού , σελ. 129 , γράφονται για την ελληνική γλώσσα τα παρακάτω:
"Η γλώσσα μας όλο αυτό το διάστημα δεν έπαψε να αλλάζει . Πολλές λέξεις έχει πάρει στην εποχή μας από την αγγλική , αλλά και από άλλες γλώσσες διάφορων λαών με τους οποίους οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή" .
Αυτή είναι η υπόδουλη γνώση που σαν το δηλητήριο περνά στη φλέβα των Ελληνόπουλων η επίσημη πολιτεία μέσα από το σχολείο! Και βέβαια ούτε μια κουβέντα για το γεγονός ότι η Ελληνική Γλώσσα υπήρξε η "Μήτρα" των γλωσσών και του παγκόσμιου πολιτισμού , ότι έχουν καταγραφεί 135.000 ελληνικές λέξεις που υπάρχουν στην Αγγλική και τη διεθνή επιστημονική ορολογία, ότι στα ξένα λεξικά της καθομιλουμένης η συμμετοχή των ελληνικών λέξεων κυμαίνεται από 5.000 έως 8.000, δηλαδή ποσοστό 15-21%, ότι στο γνωστό Αμερικανικό λεξικό “Merrian-Webster” υπάρχουν 42.914 ελληνικές και ελληνογενείς λέξεις, ποσοστό 25,73%, ότι στο ιατρικό λεξικό “Dorland” περιλαμβάνονται 24.862 ελληνικές λέξεις, ποσοστό 53,75% , ότι στη Ζωολογία χρησιμοποιούνται 95.770 ελληνικές λέξεις, ποσοστό 57,91%, ότι στην Τεχνική Ορολογία, χρησιμοποιούνται 11.366 ελληνικές λέξεις, ποσοστό 59,9% , κλπ , κλπ , κλπ .
Τι χρείαν έχομεν άλλων μαρτύρων ότι η Ελληνική Γλώσσα διαβάλλεται και υποβαθμίζεται μέσα στο ίδιο της το σπίτι , που είναι το Σχολείο , από εκείνους που ορκίστηκαν να υπηρετήσουν τάχα την Ελλάδα ;

Σάββατο 4 Ιουνίου 2016

Ο Αναγνωστάκης, η πρώτη μεταπολεμική γενιά και η αντι-ήττα

Ο Αναγνωστάκης, η πρώτη μεταπολεμική γενιά και η αντι-ήττα
Ο Αναγνωστάκης αναφέρει ότι ο όρος «ποίηση της ήττας» ήταν μια ταμπέλα που εύκολα είχε δοθεί και είχε σφραγίσει ένα μόνιμο τρόπο κριτικής συμπεριφοράς. Η ποίηση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς περιγράφει την αντιήττα
Του Οδυσσέα Αϊβαλή

Η πρώτη μεταπολεμική γενιά εμφανίστηκε εκδοτικά τη δεκαετία του 1940. Το ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον της εποχής, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, επηρέασε άμεσα τους ποιητές της γενιάς και το έργο τους. Η Αντίσταση λειτουργεί σαν αφετηρία και αποτελεί ένα μόνιμο σημείο αναφοράς, με τα οράματα της απελευθέρωσης και της κοινωνικής ανανέωσης.

Χαρακτηριστικό της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς είναι η πρώιμη ηλικία κατά την οποία γίνεται η πρώτη δημοσίευση των ποιημάτων τους, όπου ο μέσος όρος είναι τα είκοσι χρόνια, αποτέλεσμα της πίεσης των γεγονότων και των εμπειριών που βιάζονται να εκφραστούν.

Η τεχνοτροπία που τη χαρακτηρίζει είναι ο ελεύθερος στίχος και το ελεύθερο σύστημα στροφών. Η ομοιοκαταληξία και το παραδοσιακό σύστημα έχουν σατυρική χρήση. Κυριαρχεί η κυριολεξία και η ρεαλιστική αποτύπωση των εμπειριών. Η καταγραφή και η διάγνωση των εμπειριών χαρακτηρίζει το ποιητικό έργο της μεταπολεμικής γενιάς, όπου οι περισσότεροι ποιητές συνδυάζουν την ποιητική πράξη με την πολιτική συμμετοχή.

Η πρώτη μεταπολεμική γενιά αντλεί την ύλη της από τον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Γίνεται μία προβολή των εμπειριών αυτής της γενιάς από το ανθρώπινο στο φυσικό πεδίο. Υπάρχει μία αναγκαστική αποξένωση από τη φύση στην οποία προβάλλεται η εμπειρία του στρατοπέδου. Στους τόπους εξορίας τα φυσικά στοιχεία γίνονται τμήμα των βασανιστηρίων και της απομόνωσης από τον έξω κόσμο. Η αποξένωση από τη φύση εμφανίζεται ως επακόλουθο του εγκλεισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Η κοινή συλλογική βάση απ’ όπου ξεκινούν οι μεταπολεμικοί ποιητές είναι η ένταξή στις δυνάμεις της Αριστεράς και η συμμετοχή στα κινήματα αντίστασης. Με αφετηρία τα βιώματα της συλλογικής δράσης στις αντιστασιακές οργανώσεις, οι ποιητές γράφουν πρωτόλεια ποιήματα, που προέρχονται από την ενεργητική τους ένταξη στον αγώνα. Κατά το χρονικό διάστημα 1943-1949,η εξελικτική πορεία της αντιστασιακής δράσης περνά από τρία στάδια. Την ενεργητική αντίσταση, που διεξάγεται ως ένοπλος αγώνας προς τις αντίπαλες ομάδες, εναντίον των ξένων κατακτητών (1943-1944), εναντίον των πολιτικών αντιπάλων τον Δεκέμβρη του 1944 και εναντίον του κρατικού μηχανισμού (1946-1949). Ανάλογα με αυτές τις ιστορικο-πολιτικές συνθήκες διαμορφώνεται και η ποιητική δραστηριότητά τους.

Η κρίση της αγωνιστικής ιδεολογίας και της ενότητας στην αριστερά εκδηλώνονται στην μεταπολεμική πολιτική ποίηση. Υπήρξε κριτική για την προσπάθεια απολογισμού της ήττας στον Εμφύλιο, η οποία απέδωσε στην πρώτη μεταπολεμική γενιά τον όρο «ποίηση της ήττας». Ο Αναγνωστάκης αναφέρει ότι ο όρος «ποίηση της ήττας» ήταν μια ταμπέλα που εύκολα είχε δοθεί και είχε σφραγίσει ένα μόνιμο τρόπο κριτικής συμπεριφοράς. Υπάρχουν ποιητές που εξέφρασαν τις επιπτώσεις μιάς ήττας, που δεν ήταν μόνο στρατιωτική, αλλά και πολιτική. Συνειδητοποίησαν μια πραγματικότητα, αλλά οι ίδιοι δεν υπήρξαν ηττημένοι, ούτε εγκατέλειψαν τον αγώνα για τον κοινωνικό μετασχηματισμό.

Η ποίηση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς περιγράφει την αντιήττα. Είναι απαραίτητος ο διαχωρισμός ανάμεσα στην απασχόληση με το θέμα της ήττας και στην παράδοση στην ήττα. Η απασχόληση με το θέμα της ήττας κυριάρχησε φανερώνοντας δημιουργική ωριμότητα και εντιμότητα [1]. Έτσι, η θεματική της μεταπολεμικής ποίησης επηρεάζεται καθοριστικά από την ήττα των αριστερών δυνάμεων, η οποία δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά εντάσσεται μέσα στη γενικότερη αίσθηση της δοκιμασίας.

«Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. Όμως εγώ
Δέν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα
Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω»
(Μ. Αναγνωστάκης, «Κι ήθελε ακόμη», Η Συνέχεια 2)

Ο βιωματικός χρόνος της δοκιμασίας καθορίζει την ποίηση της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Οι πολιτικές διώξεις, οι συλλήψεις και οι εκτοπίσεις των αριστερών ποιητών αποτυπώνονται με υπαρξιακή αγωνία στην ποίηση.

Η νύχτα και η σιωπή είναι το μόνιμο εξωτερικό σκηνικό στους δρόμους της πολιτείας, ενώ η αλλοίωση της ζωής και η ιδεολογική διάψευση διαπερνούν την ύπαρξη, τη γλώσσα και το αίσθημα της μεταπολεμικής ποίησης. Η πραγματικότητα της εποχής δίνει αντιπροσωπευτικά στοιχεία στην ποίηση, διαμορφώνοντας ένα κοινό πεδίο αναφοράς με κοινά εξωτερικά χαρακτηριστικά που διακρίνονται για την ρεαλιστική απόδοση των πραγματικών σχέσεων.

Η δοκιμασία που επιβλήθηκε στους ποιητές θα είναι γι’ αυτούς το τίμημα της ιδεολογικής πίστης και απόδειξη της πολιτικής τους ηθικής. Η ποιητική παραγωγή που αναφέρεται στον βιωματικό χρόνο και την περιπέτεια της εξορίας διακρίνεται ως σύγχρονη ποιητική καταγραφή, ποίηση-μαρτυρία, αλλά και ως ποίηση μνήμης.

Στην ποίηση του Αναγνωστάκη κυριαρχεί ο διάλογος με τον χρόνο. Υπάρχει διαλεκτική ανάμεσα στον ιστορικό χρόνο και τον χρόνο της μνήμης. Γίνεται αντιπαράθεση ανάμεσα στην ποιητική μικροσκοπική κλίμακα και στην απρόσωπη μακροσκοπική κλίμακα της ιστορίας. ΟΣτόχος είναι η μόνη συλλογή του Αναγνωστάκη στην οποία παρατηρείται χρήση της ειρωνείας. Η ειρωνεία εκθέτει την ταπείνωση από τον πολιτικό εξαναγκασμό και θέτει το πρόβλημα της κοινωνικής στράτευσης της ποίησης. Ο συνδυασμός της γραφειοκρατικής καθαρεύουσας και της λαϊκής γλώσσας, η πεζή διάταξη της φράσης και η θεματική προσήλωση στο απτό και συγκεκριμένο, επαναφέρουν το λόγο σε θέση μαχητική.

Ο Αναγνωστάκης μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας κάνει έντονο τον πολιτικό του λόγο αδιαφορώντας για την ποιητική αισθητική. Επιστρέφει έτοιμος να δώσει τη συνεισφορά του στην κοινή μάχη. Το πρώτο ποίημα της συλλογής του Στόχου, η Ποιητική, όπου ο ποιητής επιβεβαιώνει σε τόνο πολεμικό, μία εργαλειακή χρήση της ποίησης, που κυριαρχεί η καταγγελία και η πολιτική παρέμβαση:

Ποιητική

― Προδίδετε πάλι την Ποίηση, θα μου πεις,
Tην ιερότερη εκδήλωση του Aνθρώπου
Tην χρησιμοποιείτε πάλι ως μέσον, υποζύγιον
Tων σκοτεινών επιδιώξεών σας
Eν πλήρει γνώσει της ζημίας που προκαλείτε
Mε το παράδειγμά σας στους νεωτέρους.

― Tο τί δ ε ν πρόδωσες ε σ ύ να μου πεις
Eσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια,
Ένα προς ένα τα υπάρχοντά σας ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια
Kαι μείνατε χωρίς μάτια για να βλέπετε, χωρίς αυτιά
N΄ ακούτε, με σφραγισμένα στόματα και δε μιλάτε.
Για ποια ανθρώπινα ιερά μάς εγκαλείτε;

Ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι, θα πεις.
Έ ναι λοιπόν! Kηρύγματα και ρητορείες.

Σαν π ρ ό κ ε ς πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις

Nα μην τις παίρνει ο άνεμος».

Η ποίηση είναι αναγκαία στην πολιτική όταν αυτή δίνει φωνή σε αυτό που είναι χωρίς φωνή. Όταν δίνει ένα όνομα σε αυτό που δεν έχει ακόμη όνομα και ειδικά σ΄ αυτό που η πολιτική γλώσσα αποκλείει ή προσπαθεί ν΄ αποκλείσει. Δηλαδή τις όψεις, τις καταστάσεις, τις γλώσσες τόσο του εξωτερικού όσο και του εσωτερικού κόσμου. Εκείνες τις τάσεις που καταπιέζονται στα άτομα και στην κοινωνία.


______

[1] Ιλίνσκαγια, Σ.(1986). Η μοίρα μιάς γενιάς. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος.



Οδυσσέας Αϊβαλής 
RED
Notebook

Πέμπτη 2 Ιουνίου 2016

Ιούλιος Βερν: προφήτης ή ποιητής;

«δάσκαλος» της επιστημονικής φαντασίας αποδεικνύεται όχι μόνο προφητικός αλλά και βαθιά ποιητικός 150 χρόνια μετά την εμφάνιση του πρώτου μυθιστορήματος της σειράς «Θαυμαστά ταξίδια»
Το υποβρύχιο «Ναυτίλος» του πλοιάρχου Νέμο σε σύγχρονη έγχρωμη απόδοση
Το υποβρύχιο «Ναυτίλος» του πλοιάρχου Νέμο σε σύγχρονη έγχρωμη απόδοση
Βάρβογλης Άρης – tovima.gr
Φαντάστηκε – μεταξύ άλλων – το ελικόπτερο, το δίκτυο των παγκόσμιων τηλεπικοινωνιών και τα διαστημικά ταξίδια σε μια σειρά από μυθιστορήματα που μάγεψαν πολλές γενιές εφήβων. Ο λόγος είναι για τον μεγάλο γάλλο συγγραφέα Ιούλιο Βερν  (φωτο.) και για τη σειρά των 54 μυθιστορημάτων του που είχαν εκδοθεί με τον γενικό τίτλο «Θαυμαστά ταξίδια». Εφέτος κλείνουν 150 χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου από αυτά, του βιβλίουΠέντε εβδομάδες σε αερόστατο.
Jules_VerneΗ επαφή μου με τον Ιούλιο Βερν ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία, όταν «ανακάλυψα» στην οικογενειακή βιβλιοθήκη μας πολλά από τα βιβλία του μεταφρασμένα στα ελληνικά. Γι’ αυτό και εδώ χρησιμοποιώ τη μετάφραση των τίτλων αυτών των βιβλίων όπως τη γνώρισα από τις πρώτες ελληνικές εκδόσεις. Την ίδια περίπου εποχή, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, μερικά από τα έργα του Βερν είχαν κυκλοφορήσει και σε εικονογραφημένες εκδόσεις «κόμικς», με κείμενο που έδινε μόνο τη στοιχειώδη πλοκή και πολύχρωμη εικονογράφηση. Νομίζω ότι ήταν αυτού του είδους οι εκδόσεις, από τις οποίες απουσίαζε εντελώς η λογοτεχνική πλευρά των έργων, που έδωσαν στον Βερν την εικόνα του «προφήτη της τεχνολογίας» περισσότερο από την εικόνα ενός μεγάλου λογοτέχνη.
Η σειρά «Θαυμαστά ταξίδια» (Voyages extraordinaires) ξεκίνησε το 1863 με το βιβλίο Πέντε εβδομάδες σε αερόστατο, στο οποίο ο συγγραφέας αφηγείται τις περιπέτειες ενός άγγλου επιστήμονα, του Δρος Φέργκιουσον, ο οποίος προσπαθεί να διασχίσει την Αφρική από την ανατολική προς τη δυτική ακτή επιβαίνοντας σε ένα αερόστατο.
Η τεχνολογική «πινελιά» στο βιβλίο αυτό έγκειται στο ότι το αερόστατο του Δρος Φέργκιουσον χρησιμοποιεί υδρογόνο τόσο για την πλήρωση του σάκου όσο και για τη θέρμανση του αερίου σε αυτόν. Ετσι ο πιλότος μπορεί να πετύχει τον έλεγχο της ανόδου και της καθόδου κατά βούληση, θερμαίνοντας το υδρογόνο στον σάκο για την άνοδο και ψύχοντάς το για την κάθοδο, σε αντίθεση με τα αερόστατα της εποχής, στα οποία οι επιβάτες απέρριπταν έρμα για την άνοδο και περίμεναν τη διαφυγή ή την ψύξη του αερίου για την κάθοδο. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ένα μικρό μόνο μέρος όλου του βιβλίου, αποδείχθηκε όμως πολύ σημαντικό στην τεράστια επιτυχία του. Από τότε στα υπόλοιπα 53 βιβλία της σειράς ο Ιούλιος Βερν προσπαθούσε, όσο μπορούσε, να περιλαμβάνει στην πλοκή εφευρέσεις ή καταστάσεις που φαίνονταν «λογικές» στην εποχή του, ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης γνωστών επιστημονικών ανακαλύψεων. Αλλες από αυτές τις ιδέες του πραγματοποιήθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα, άλλες σε μεγαλύτερο και άλλες απλώς παρέμειναν ως ενδιαφέρουσες αλλά ακόμη ανεφάρμοστες συλλήψεις ενός δημιουργικού μυαλού. Σίγουρα όμως δεν ήταν ένας «κλασικός» συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας. Οπως άλλωστε είχε δηλώσει κάποτε και ο ίδιος, «σκοπός μου δεν είναι να προφητέψω αλλά να διαδώσω τη γνώση».
Οπως ήδη ανέφερα, η «επιφανειακή» ανάγνωση των βιβλίων του Βερν οδήγησε τους περισσότερους να τον θεωρούν συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας, και μάλιστα έναν από τους θεμελιωτές αυτού του είδους λογοτεχνίας. Ωστόσο η διαφορά του Ιουλίου Βερν από τους «κλασικούς» συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας είναι ίσως λεπτή αλλά ξεκάθαρη. Οι «άλλοι» συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας φαντάστηκαν καταστάσεις που απείχαν πολύ από το επιστημονικό και τεχνολογικό επίπεδο της εποχής τους. Κλασικά παραδείγματα: ο αόρατος άνθρωπος και η εισβολή εξωγήινων (Οράτιος Γουέλς), η αναβίωση νεκρών (το τέρας του Φρανκενστάιν της Μαίρης Σέλεϊ) και η ζωή στον Αρη (Εντγκαρ Ράις Μπάροους).
«Λογικές» εφευρέσεις
Αντίθετα, ο Ιούλιος Βερν στηρίχθηκε στη γνωστή επιστήμη και τεχνολογία της εποχής του για να περιγράψει τη λογική και πιθανά αναμενόμενη εξέλιξή τους, η οποία, τις περισσότερες φορές, δεν άργησε να πραγματοποιηθεί. Το 1870 περιέγραψε στο μυθιστόρημά του 20.000 λεύγες υπό την θάλασσα ένα υποβρύχιο, τον «Ναυτίλο», το οποίο ο εφευρέτης του, πλοίαρχος Νέμο, χρησιμοποιούσε για να πετύχει την παγκόσμια ειρήνη. Τα πρώτα υποβρύχια είχαν δοκιμαστεί το 1862, κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, αλλά η αυτονομία και οι δυνατότητές τους δεν είχαν καμία σχέση με τον «Ναυτίλο», οι επιδόσεις του οποίου έμοιαζαν περισσότερο με εκείνες των σημερινών πυρηνοκίνητων υποβρυχίων. Το 1886 περιέγραψε το ελικόπτερο στο μυθιστόρημά του Ροβήρος ο κατακτητής, ενώ η πρώτη πετυχημένη πτήση ελικοπτέρου πραγματοποιήθηκε το 1906 από τους γάλλους αδελφούς Μπρεγκέ. Το 1865 (Από τη Γη στη Σελήνη) και το 1870 (Γύρω από τη Σελήνη) περιέγραψε ένα «αποτυχημένο» ταξίδι στη Σελήνη, κατά το οποίο το διαστημόπλοιο «έχασε» τον στόχο του, λόγω της βαρυτικής πάρελξης ενός αστεροειδούς, διέγραψε ένα ημικύκλιο γύρω από τον δορυφόρο μας και επέστρεψε στη Γη. Οπως είναι γνωστό, ο πρώτος άνθρωπος πάτησε το πόδι του στη Σελήνη το 1969, αλλά αξίζει να αναφερθεί ότι το 1970 το διαστημόπλοιο «Απόλλων 13», κατά την τρίτη στη σειρά διαστημική αποστολή στη Σελήνη, έπαθε μια σοβαρή βλάβη και χρειάστηκε να ακολουθήσει ακριβώς την ίδια τροχιά με αυτήν που είχε φανταστεί ο Ιούλιος Βερν ακριβώς 100 χρόνια πριν, καταλήγοντας και αυτό να προσθαλασσωθεί στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Around_the_Moon'Η αγάπη του για την Αστρονομία ενέπνευσε στον Βερν άλλα τρία βιβλία: Ταξίδι σε κομήτη (1887), Η Γη άνω κάτω (1889) καιΤο κυνήγι του μετεώρου (1901). Στο πρώτο πραγματεύεται τη σύγκρουση της Γης με έναν κομήτη, η οποία έχει αποτέλεσμα να αποσπαστεί ένα μικρό κομμάτι της Γης με τους κατοίκους της και να ακολουθήσει τον κομήτη στην περιφορά του γύρω από τον Ηλιο, προτού επιστρέψει στη Γη. Στο δεύτερο αφηγείται την προσπάθεια των αστροναυτών του ταξιδιού στη Σελήνη που σκέπτονται, μετά την επιτυχή επιστροφή τους, να αλλάξουν την κλίση του άξονα περιστροφής της Γης για να τροποποιήσουν το κλίμα του Βόρειου Πόλου. Στο τρίτο αφηγείται την προσπάθεια δύο ερασιτεχνών αστρονόμων να εκμεταλλευθούν το χρυσάφι που περιέχεται σε έναν αστεροειδή. Και οι τρεις ιστορίες αποτελούν σήμερα αντικείμενα σοβαρών συζητήσεων στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Τέλος, το 1904 περιέγραψε στο μυθιστόρημά του Ο κοσμοκράτωρ ένα όχημα που μπορούσε να μετατραπεί σε αυτοκίνητο, αεροπλάνο, πλοίο ή υποβρύχιο, εμπνευσμένος προφανώς από την πρώτη πτήση των αδελφών Ράιτ το 1902. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1960 κυκλοφόρησε ένα γερμανικό αυτοκίνητο, το Amphicar, που μπορούσε να κινηθεί και στην επιφάνεια του νερού, σαν πλοίο.
Ο Ιούλιος Βερν υπήρξε ένας πολυγραφότατος συγγραφέας, με περισσότερα από 100 βιβλία στο ενεργητικό του, από τα οποία 54 ανήκουν στην περίφημη σειρά «Θαυμαστά ταξίδια». Αντίθετα ίσως από την εντύπωση που έχει δημιουργηθεί, το βασικό στοιχείο στα βιβλία αυτά, όπως και στα υπόλοιπα έργα του Βερν, δεν είναι η επιστημονική φαντασία, αλλά οι ανθρώπινοι χαρακτήρες και η εξέλιξη της κοινωνίας. Το στοιχείο της επιστημονικής φαντασίας χρησιμοποιείται για να τοποθετήσει τους ανθρώπους σε καταστάσεις πρωτόγνωρες για την εποχή του και ήταν αυτό βέβαια που χάρισε τόσο ευρεία αναγνώριση στον μεγάλο συγγραφέα.
Ο Ιούλιος Βερν είναι ο δεύτερος σε αριθμό μεταφράσεων συγγραφέας μετά την Αγκαθα Κρίστι. Τα έργα του είχαν μεγάλη απήχηση και διαμόρφωσαν τους χαρακτήρες εκατομμυρίων εφήβων στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού. Πέρα από την ανάπτυξη του πνεύματος της αναζήτησης και  την εμπλοκή του μέσου αναγνώστη στην τεχνολογία, κάτι που δεν ήταν και πολύ συνηθισμένο τότε, γνωρίζουμε ότι οδήγησαν γνωστούς επιστήμονες και εφευρέτες στην υλοποίηση ιδεών που «δανείστηκαν» από τον μεγάλο γάλλο συγγραφέα. Για παράδειγμα, ο πρωτοπόρος αμερικανός σχεδιαστής υποβρυχίων Σάιμον Λέικ έλεγε ότι πολλές από τις ιδέες του τις είχε δανειστεί από το βιβλίο 20.000 λεύγες υπό την θάλασσα. Τον ίδιο θαυμασμό γι’ αυτό το βιβλίο είχε και ο γάλλος εξερευνητής των βυθών Ζακ Υβ Κουστό. Ο Βραζιλιάνος Αλμπέρτο Σάντος-Ντιμόν, ο οποίος κατασκεύασε το πρώτο επιχειρησιακά πλήρες πηδαλιουχούμενο αερόστατο το 1901 και ένα από τα πρώτα αεροπλάνα το 1906, απέδιδε στον Ιούλιο Βερν την έμπνευσή του γι’ αυτές τις εφευρέσεις του. Ο Ρωσοαμερικανός Ιγκόρ Σικόρσκι συνήθιζε να λέει ότι πηγή της έμπνευσής του για την κατασκευή των ελικοπτέρων του ήταν το βιβλίο του Βερν Ροβήρος ο κατακτητής. Είναι επίσης γνωστό ότι και οι τρεις μεγάλοι πρωτοπόροι της πυραυλικής τεχνολογίας, ο Ρώσος Κονσταντίν Τσιολκόφσκι, ο Αυστρογερμανός Χέρμαν Ομπερτ και ο Αμερικανός Ρόμπερτ Γκόνταρντ είχαν εμπνευσθεί από το βιβλίο του Βερν Από τη Γη στη Σελήνη. Τέλος, ο αμερικανός εξερευνητής των Πόλων Ρίτσαρντ Μπερντ, επιστρέφοντας από μια πτήση πάνω από τον Νότιο Πόλο, είπε «Ο Ιούλιος Βερν με οδήγησε σε αυτό το ταξίδι», αναφερόμενος στα βιβλία Οι περιπέτειες του πλοιάρχου Χατεράς και Το μυστήριο της Ανταρκτικής.
Πέρα όμως από την επιστημονική απήχηση των βιβλίων του, ο Ιούλιος Βερν είχε επηρεάσει και πολλούς λογοτέχνες, μεταξύ των οποίων οι Γάλλοι Αρθούρος ΡεμπόΕυγένιος Ιονέσκο,  Ζαν Κοκτόκαι Αντουάν ντε Σεντ-Εξυπερί.
Μοντέλο του αυτοκινήτου αεροπλάνουπλοίου που οδηγείο Ροβήρος στο βιβλίο «Ο κοσμοκράτωρ» (από το Μουσείο Βερν στη Νάντη)
Μοντέλο του αυτοκινήτου αεροπλάνουπλοίου που οδηγείο Ροβήρος στο βιβλίο «Ο κοσμοκράτωρ»
(από το Μουσείο Βερν στη Νάντη)
Ο «Μεγάλος Ανατολικός»
Για εμάς τους Ελληνες σημαντικότερη είναι ίσως η περίπτωση του Ανδρέα Εμπειρίκου, ο οποίος όχι μόνο εμπνεύστηκε το οκτάτομο μυθιστόρημα-ποταμό Ο Μεγάλος Ανατολικός από το βιβλίο του Βερν Η πλωτή νήσος, αλλά συμπεριέλαβε και τον μεγάλο γάλλο συγγραφέα μεταξύ των επιβατών του υπερωκεάνιου που έδωσε το όνομά του στο βιβλίο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πλοίο αυτό δεν είναι δημιούργημα της φαντασίας του έλληνα συγγραφέα. Ο «Μεγάλος Ανατολικός» υπήρξε το τελευταίο μεγάλο πλοίο με τροχούς αντί για έλικες και, επειδή δεν είχε επιτυχία ως επιβατηγό, μετατράπηκε σε πλοίο πόντισης καλωδίων και πέτυχε την πρώτη τηλεγραφική σύνδεση Ευρώπης – Αμερικής.
Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο Ιούλιος Βερν προσπάθησε να κάνει και «πραγματική» επιστημονική φαντασία σε δύο έργα του. Στο πρώτο, το βιβλίο Το Παρίσι στον 20ό αιώνα που γράφτηκε το 1863, όπως και το πρώτο της σειράς «Θαυμαστά ταξίδια», προσπαθεί να φανταστεί πώς θα είναι ο κόσμος ύστερα από 100 χρόνια, ενώ στο δεύτερο, το βιβλίο του Η ημέρα ενός αμερικανού δημοσιογράφου το 2889, που γράφτηκε το 1889, προσπαθεί να φανταστεί πώς θα είναι ο κόσμος ύστερα από 1.000 χρόνια. Για το δεύτερο είναι πολύ νωρίς να εκφέρουμε γνώμη, μπορούμε όμως να πούμε ότι πολλές από τις προβλέψεις του, όπως για παράδειγμα η εξάντληση των ορυκτών καυσίμων, εμφανίστηκαν σε πολύ συντομότερο χρονικό ορίζοντα. Για το πρώτο διαπιστώνουμε ότι είχε εκτιμήσει σωστά μερικές από τις συνέπειες της βιομηχανικής ανάπτυξης αλλά, μη γνωρίζοντας επιστημονικές ανακαλύψεις-κλειδιά, έχασε αρκετές άλλες. Αυτό το βιβλίο, που εκδόθηκε μόλις το 1993 για λόγους που εξηγώ στη συνέχεια, είχα την τύχη να το διαβάσω εκείνη την εποχή και πρέπει να ομολογήσω ότι μου έδειξε έναν Ιούλιο Βερν ποιητικό, ρομαντικό και πεσιμιστή, εντελώς διαφορετικό από αυτόν που είχα γνωρίσει στα παιδικά χρόνια μου. Στο Παρίσι του 1963 κυκλοφορούν αυτοκίνητα που λειτουργούν με πεπιεσμένο αέρα, η πόλη όμως έχει σοβαρό πρόβλημα μόλυνσης της ατμόσφαιρας από τις βιομηχανίες. Οι άνθρωποι έχουν γίνει λιγότερο κοινωνικοί εξαιτίας της εντονότερης εργασιακής απασχόλησης και παρασκευάζονται τρόφιμα από ανόργανες πρώτες ύλες. Η Γη έχει καλυφθεί από ένα πυκνό δίκτυο καλωδίων που στηρίζει τις εκτεταμένες τηλεπικοινωνίες, με τις οποίες είναι δυνατή η αποστολή εικόνων και το «παίξιμο» είκοσι πιάνων σε διαφορετικά σημεία του κόσμου από τον ίδιο καλλιτέχνη. Ολες αυτές οι προβλέψεις έχουν γίνει σήμερα λίγο-πολύ πραγματικότητα. Θα πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι ο Βερν «έχασε» πολύ  σημαντικές εξελίξεις, όπως τους κινητήρες εσωτερικής καύσης (ο βενζινοκινητήρας  εφευρέθηκε το 1876) και τις ασύρματες τηλεπικοινωνίες (τα ραδιοκύματα προβλέφθηκαν από τον Ρόμπερτ Μάξγουελ το 1867 και ανακαλύφθηκαν από τον Ρούντολφ Χερτς το 1887). Αγνοούσε επίσης τους πυραύλους, αφού η πρώτη πετυχημένη δοκιμή έγινε το 1926, και έτσι στο βιβλίο του Από τη Γη στη Σελήνη εκτοξεύει το διαστημόπλοιο από τη θέση που επέλεξε τελικά η NASA, τη Φλόριδα, και με τη σωστή ταχύτητα διαφυγής, όμως όχι με πύραυλο αλλά με ένα τεράστιο κανόνι σκαμμένο στην πλαγιά ενός βουνού. Πάνω απ’ όλα όμως, «έχασε» την ψηφιακή επανάσταση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και τον συνδυασμό της με τις ασύρματες τηλεπικοινωνίες, που έχουν διαμορφώσει αποφασιστικά την καθημερινή ζωή μας – κινητά τηλέφωνα, ραδιόφωνο, τηλεόραση.
Εκείνο που εντυπωσιάζει στο βιβλίο Το Παρίσι τον 20ό αιώνα είναι ο πεσιμισμός του Βερν, εμφανέστατος από τη στάση του συγγραφέα να θεωρεί την τεχνολογική επανάσταση αίτιο υποβάθμισης όχι μόνο της καθημερινής ζωής των ανθρώπων αλλά και της καλλιτεχνικής δημιουργίας στη λογοτεχνία, στη μουσική και στις καλές τέχνες. Δεν είναι λοιπόν καθόλου ακατανόητο το γεγονός ότι ο εκδότης του Βερν απέρριψε αυτό το μυθιστόρημα, λέγοντας ότι δεν θα αρέσει στους αναγνώστες, και προέτρεψε τον νέο (τότε) συγγραφέα να επικεντρωθεί σε βιβλία ανάλογα με το σχεδόν ταυτόχρονο Πέντε εβδομάδες με αερόστατο, συμβουλή που οδήγησε στα υπόλοιπα 53 βιβλία της σειράς «Θαυμαστά ταξίδια». Ωστόσο η βαθύτερη αντίληψη του Βερν για την εξέλιξη της τεχνολογικής πλευράς του πολιτισμού είναι παρούσα, έστω και όχι τόσο απροκάλυπτα, σε όλα τα έργα του. Το γεγονός αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς, όπως έκανα κι εγώ, διαβάζοντας σε ώριμη ηλικία τα βιβλία του μεγάλου γάλλου συγγραφέα. Η διαμορφωμένη κοσμοθεωρία που έχει πια αποκτήσει ο καθένας μας σε μεγαλύτερη ηλικία μετατοπίζει το ενδιαφέρον από την τεχνολογία και την περιπέτεια στις ανθρώπινες καταστάσεις, και τότε αναδεικνύονται ξεκάθαρα η λογοτεχνική αξία αυτών των έργων και η ποίηση που τα διακρίνει.

Ειδήσεις